Maar liefst 45 zorgorganisaties uit de ouderenzorg namen deel aan het thema Kwaliteit meten en verantwoorden van Waardigheid en trots. In groepen en individueel werkten zij aan de ontwikkeling van methoden en instrumenten en vond kennisdeling plaats. Eind 2017 was de slotbijeenkomst.
Anders kijken
Begin 2016 was de start. Wat hadden de deelnemers aan het thema Kwaliteit meten en verantwoorden gemeen? Dat ze anders wilden kijken naar meten, verbeteren en verantwoorden van kwaliteit. Deze nieuwe blik kende een aantal kernbegrippen: cliëntperspectief, de dialoog, regelruimte, waarderend onderzoek en focus op welbevinden. Voorheen kwam verantwoording op de eerste plaats. In de best practices stond kwaliteit van leven en ‘leren en verbeteren’ voorop. Verantwoording volgt daarna.
Drie publicaties
De opdracht aan de deelnemers was helder: ontwikkel een alternatief voor de CQ-meting. Van een uitgebreide tweejaarlijkse vragenlijst op papier met de focus op meten en verantwoorden naar (kort-cyclische) dialoog en observatie met de focus op inzichtelijk maken en verbeteren. 45 deelnemers gingen aan de slag. De resultaten van al die inspanningen vertaalde Waardigheid en trots naar drie publicaties:
- Kwaliteit bij zelfsturing
- Kwaliteitsconcept kleinschalig wonen
- Beschrijving meetinstrumenten cliëntervaring
Kwaliteit bij zelfsturing
Een groep deelnemers richtte zich op de relatie kwaliteit en zelfsturing. Vier organisaties onderzochten hoe ze de teams eigenaar konden maken van kwaliteit. Rode draden en overkoepelende thema’s werden geïdentificeerd en vertaald naar ‘koffers’ in de publicatie. Het product is informatief en biedt vier concrete praktijkverhalen, met relevante achtergrondinformatie.
Kwaliteitsconcept kleinschalig wonen
Een andere groep ging aan de slag als organisaties voor kleinschalig wonen: wat is onze visie, hoe maken we die transparant en meten we die? Het resulteerde in tien klantbeloften, vanuit de visie dat welzijn voorafgaat aan zorg, genaamd: Kwaliteit@. Informatie is opgenomen op een eigen website: www.welzijnindezorg.nl. Steeds meer kleinschalige woonzorginitiatieven melden zich aan en daarmee krijgt dit concept ook in 2018 een concreet vervolg.
Meetinstrumenten cliëntervaringen
Veel deelnemende organisaties ontwikkelden ook zelfstandig meetinstrumenten. Bovenstaand voorbeeld is van SVRZ uit Middelburg. De uitkomsten zijn beschreven en gebundeld in een publicatie van Waardigheid en Trots. Het zijn instrumenten waarmee al concreet ervaring is opgedaan. Ze zijn werkend en doordacht. Kortom, goede voorbeelden.
Workshop: Gerontopsychiatrie
In de slotbijeenkomst vonden drie informatieve workshops plaats. Opleider Gerke de Boer, auteur van onder andere het boek ‘“Die past hier niet” (Gerontopsychiatrie in het verpleeghuis)’, ging in op de zorg voor mensen met gerontopsychiatrische klachten. ‘Het is een doelgroep waar we veel handelingsverlegenheid zien. Ondersteuning van hun verzorgenden is daarom essentieel: hoe komen zij in dit buitengewoon ingewikkelde vak het beste tot hun recht?’ Gerontopsychiatrie onderscheidt zich van psychogeriatrie. ‘De problemen zijn vaak omkeerbaar, oplosbaar en behandelbaar, stabiliteit is mogelijk. Dementie daarentegen is onomkeerbaar en onoplosbaar, en gaat van kwaad tot erger.’
Dialoog
Mensen met gerontopsychiatrische problemen en mensen met psychogeriatrische problemen laten echter wel vaak hetzelfde gedrag zien. Ook kunnen de gerontopsychiatrische en psychogeriatrische klachten elkaar overlappen. Gerke: ‘Dan is het lastig vast te stellen of de klachten vanuit de dementie of de psychiatrie komen.’ Hij laat de deelnemers kennismaken met een eenvoudig instrument, in te vullen door collega’s binnen een team. Op een schaal van één tot vier kunnen ze aangeven hoe complex ze een cliënt vinden, hoe groot ze de kans achten dat de cliënt beter wordt, hoeveel zorg de cliënt nodig heeft en hoe hevig de cliënt lijdt. ‘Wat levert dit op? Dialoog! Want niet alleen in de patiënt spelen zich dingen af, ook de wisselwerking tussen verzorgende en cliënt is onderdeel van de gerontospychiatrie.’ Resocialiseren, revalidatie en rehabilitatie zijn kernbegrippen in de zorg gerontopsychiatrische cliënten. En natuurlijk secure diagnostiek. ‘Het kan veel onbegrepen gedrag op afdelingen voorkomen.’
Workshop: Positieve gezondheid
Positieve gezondheid, wat is het en wat kan je ermee? Hierover vertelde Machteld Huber. Zelf is ze een zeer ervaren patiënt. Ooit begonnen als huisarts besloot ze haar ervaringen in te zetten om de zorg te veranderen, maar dan wel wetenschappelijk onderbouwd. ‘De huidige gezondheidszorg is in feite ziektezorg. Minder dan 4{925b4737f166a628170a56373d5d52ba260b6e18ee0914a9519e3b0cdadebac2} van het budget wordt besteed aan preventie en zelfmanagement. Terwijl van de chronische ziekten 70{925b4737f166a628170a56373d5d52ba260b6e18ee0914a9519e3b0cdadebac2} veroorzaakt wordt door leefstijl. Hier is dus nog veel winst te behalen.’ Dat het kan bewijzen de ‘blue zones’ die verspreid over de aarde voorkomen. ‘Hier worden mensen heel oud, zonder chronische ziekten en zonder morele aftakeling’, zegt Machteld. De blue zones vertonen een aantal overeenkomsten: goed eten (vers, onbewerkt, gevarieerd en vooral plantaardig), natuurlijk bewegen, opstaan met een ideaal en vrienden om dat ideaal mee te verwezenlijken. ‘Het belang van goed eten en bewegen was al wel bekend, maar minder bekend is dat die twee andere factoren minstens zo belangrijk zijn. Die gaan over zingeving en een sociaal netwerk.’ Zingeving en een sociaal netwerk zijn dan ook onderdeel van Machtelds concept positieve gezondheid, waarvan de definitie luidt: ‘Gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven.’ Gebaseerd op uitgebreid kwalitatief en kwantitatief onderzoek formuleerde ze vervolgens zes pijlers:
- Lichaamsfuncties
- Mentale functies en mentale beleving
- Spirituele dimensie
- Kwaliteit van leven
- Sociaal-maatschappelijke participatie
- Dagelijks functioneren
Positieve gezondheid is dus een brede opvatting van gezondheid. Machteld maakte het visueel in een spinnenweb met zes assen. Het bleek een waardevol gespreksinstrument voor professionals. ‘Het spinnenweb helpt om een ander soort gesprek aan te gaan, vanuit de vraag “wat wilt u veranderen”. Mensen kijken in de spiegel van hun leven.’ Inmiddels vindt het concept positieve gezondheid steeds meer navolging. ‘De provincie Limburg wil de eerste positieve gezondheid provincie worden, er zijn ziekenhuizen die het omarmen. Maar nog belangrijker: mensen zelf ervaren het spinnenweb positief. Het ordent het leven en werkt bewustzijn verhogend. Juist omdat de vraag naar zingeving en eigen regie nadrukkelijk aanwezig is.’
Workshop: Kwaliteit@
In de workshop Kwaliteit@ zoomde Bram de Haan, oprichter van het kleinschalige wooninitiatief De Oude Pastorie in Huizen, in op de tien klantbeloften. ‘We gebruiken ze om kwaliteit te vertalen naar de dagelijkse praktijk.’ Om de klantbeloften elke dag waar te maken biedt Kwaliteit@ 5 bouwstenen: informeren (iedereen is op de hoogte), conformeren (elke dag doen wat we beloven), signaleren (iedereen heeft hierin een rol), leren (we helpen elkaar te verbeteren) en waarderen (we laten ons graag toetsen). ‘Zo maken we het werkbaar, klein, eenvoudig en begrijpelijk. Kwaliteit@ stelt het welzijn van de bewoners centraal en helpt de kwaliteit verhogen.’
Slot: informatiemarkt
De bijeenkomst eindigde met een informatiemarkt, waar deelnemende organisaties hun instrumenten presenteren. Carola van den Brink, beleidsmedewerker bij het ministerie van VWS, verzorgde het slotwoord en bedankte de deelnemers voor hun inzet en de resultaten die zo voor de sector beschikbaar komen.
Artikel op basis van Waardigheid en Trots, laatst gewijzigd 21 december 2017
